Analiza pierwiastkowa włosów – diagnostyka zatrucia metalami ciężkimi i interpretacja wyników badania

Analiza pierwiastkowa włosów to proste i nie inwazyjne badanie, które pozwala określić, czy dana osoba jest zatruta metalami ciężkimi i/lub lekkimi.

Jednakże sam wynik niewiele mówi osobie, która nie wie czego szukać i co tak naprawdę widzi. Bardzo często zdarza się, że po otrzymaniu wyniku widzimy pewne metale toksyczne (toxic metals) na żółtym polu i od razu stwierdzamy, że jesteśmy nimi zatruci. Lub widzimy, że poziom kilku niezbędnych lub innych elementów (essential and other elements) jest niski i myślimy sobie „Oho, mamy niedobór!” Niestety nie jest to takie proste, ponieważ poziom niektórych elementów we włosach porusza się w przeciwnym kierunku do zawartości w organizmie, jak w przypadku cynku czy wapnia. Natomiast poziom niektórych elementów we włosach w ogóle nie odzwierciedla ich poziomu w organizmie jak np. sód, potas czy żelazo. Ponadto niektóre osoby mają genetycznie uwarunkowane zaburzenia metabolizmu niektórych pierwiastków np. miedzi czy manganu. Istnieje jeszcze transport mineralny, który ma kluczowe znaczenie dla rzetelności wyników i to właśnie na określeniu jego stanu skupiłem się w tym artykule. Jednak najpierw powiedzmy sobie kilka słów o diagnostyce zatrucia metalami ciężkimi.

Diagnostyka zatrucia rtęcią i innymi metalami toksycznymi – badania z krwi, moczu (koproporfiryny i uroporfiryny) oraz analiza pierwiastkowa włosów

W poszukiwaniu metali ciężkich wykonuje się badania z krwi, moczu oraz włosów. Jednakże tylko analiza pierwiastkowa włosów jest badaniem, które ma największą wartość diagnostyczną, zwłaszcza w przypadku zatrucia przewlekłego. Jest tak ponieważ rtęć, jak i inne metale ulega kumulacji w różnych tkankach organizmu i po pewnym czasie od zatrucia nią, jej poziom we krwi oraz moczu jest w normie. Jest tak z ołowiem, który w 95% odkłada się w kościach lub arsenem, który również odkłada się w tkankach. Natomiast w przypadku zatrucia ostrego mamy do czynienia z wysokimi poziomami pewnych metali, w tym rtęci we krwi oraz moczu i wyniki te są jak najbardziej wiarygodne. 

Czasem bada się również poziom uroporfiryny i koproporfiryny, jednak nie uznaje się tego za szczególnie wiarygodne ze względu na mnogość czynników, które z łatwością zaburzają te wyniki. Ponadto poziom uroporfiryny i koproporfiryny jest podniesiony tylko w początkowym etapie zatrucia, później ich poziom wraca do normy. A więc najrzetelniejszym badaniem w przypadku zatrucia przewlekłego jest analiza pierwiastkowa włosów.

Przy zatruciu przewlekłym możemy nie znaleźć we włosach podniesionego poziomu rtęci, ołowiu czy arsenu, możemy jednak wtedy określić, czy został zaburzony transport mineralny organizmu. Rtęć jest jedynym znanym nam czynnikiem, który jest w stanie zaburzyć nasz transport mineralny, z wyjątkiem ciąży oraz okresu laktacji i dzięki temu jesteśmy w stanie określić, czy jesteśmy nią zatruci.

Cutler opracował specjalne reguły, które pomagają zinterpretować analizę pierwiastkową włosów przez każdego. Reguły te zostały opisane w dalszej części artykułu. Dokładna analiza takiego badania nie jest prosta i wymaga doświadczenia, natomiast dzięki tym regułom każdy jest w stanie określić z prawdopodobieństwem wynoszącym 97,5%, czy wynik wskazuje na zatrucie rtęcią.

Próby prowokacyjne

Czasem w celach diagnostycznych wykonuje się również próby prowokacyjne, które są fatalnym pomysłem. Podczas takiej próby podaje się pacjentowi dużą dawkę środka chelatującego w celu zmobilizowania metali ciężkich, a następnie robi się zbiórkę moczu lub badania z krwi. Nie sposób zliczyć osób, których stan zdrowia pogorszył się na skutek takich prób. Mobilizowanie dużych ilości metali ciężkich za pomocą dużej i jednorazowej dawki chelatora prowadzi do dużej redystrybucji tych metali po organizmie i poważnych konsekwencji zdrowotnych wynikających z przemieszczenia się toksycznych metali do różnych tkanek organizmu. Próby te wciąż są często wykonywane przez lekarzy i jeśli trafisz do takiego, który Ci je zaleci, to poinformuj go o zjawisku redystrybucji i możliwości analizy pierwiastkowej włosa, jeśli wciąż będzie opowiadał się za próbą prowokacyjną to dla własnego bezpieczeństwa poszukaj innego lekarza

Transport mineralny jest kluczowy dla interpretacji analizy pierwiastkowej włosów

Związki odżywcze poruszają się po naszym organizmie pod ścisłą kontrolą. Metale ciężkie mogą zaburzyć u podatnych osób transport poszczególnych minerałów, jednak rtęć jest pod tym względem wyjątkowa. Przykładowo tal zaburza transport sodu i potasu poprzez blokowanie enzymu białkowego noszącego nazwę ATPaza Na/K, a powszechniej pompa sodowo-potasowa. Arsen, antymon i cisplatyna zaburzają transport magnezu. Cisplatyna robi to poprzez oddziaływanie z białkami w nerkach, odpowiedzialnymi za odzyskiwanie magnezu z moczu.

Chodzi o to, że różne metale ciężkie zaburzają transport poszczególnych minerałów poprzez wpływ na jakiś mechanizm odpowiedzialny za jego transport. Natomiast rtęć jako jedyna wpływa na wiele mechanizmów, prowadząc do zaburzenia transportu wielu minerałów, a więc jako jedyna ogólnie zaburza transport mineralny. W przypadku zatrucia innymi metalami toksycznymi niż rtęć, transport mineralny nie będzie zaburzony, a we włosach będzie podniesiony poziom jedynie metali toksycznych (z pewnymi wyjątkami o czym napisałem dalej), którymi się zatruliśmy i widoczne będą zmiany w poziomach pierwiastków, których transport zaburzają.

Właśnie z tego powodu Cutler stworzył reguły interpretacji analizy pierwiastkowej włosów, które pomagają ocenić, czy transport mineralny jest zaburzony. W pewnych przypadkach wyniki analizy pierwiastkowej włosów mogą odbiegać od normy, mimo, że dana osoba jest całkowicie zdrowa. Do przypadków tych należą ciąża, okres karmienia piersią, długotrwały stan wygłodzenia i wyniszczenia. Poziomy większości pierwiastków mogą być wtedy niskie i spełnić pierwszą regułę, mimo, że dana osoba nie będzie zatruta rtęcią. Dlatego nie zaleca się wykonywania analizy pierwiastkowej włosów w okresie ciąży oraz karmienia piersią, lecz dopiero przynajmniej 3 miesiące po ich zakończeniu. Ważne jest również, aby pamiętać, że u osób przewlekle i poważnie zatrutych rtęcią, często jej poziom we włosach jest niższy niż u osób zdrowych.

Gdy nasz transport mineralny działa prawidłowo, poziom metali toksycznych oraz część niezbędnych i innych elementów w wyniku jest dla nas istotną informacją. Wyjątkiem jest rtęć, której poziom we włosach, krwi oraz moczu spada po kilku miesiącach i jest ona niewykrywalna, podobnie jest z arsenem oraz ołowiem, który w większości odkłada się w kościach i również po kilku miesiącach będzie niewykrywalny we włosach, moczu oraz krwi. I co wtedy? Zatrucie rtęcią można wykryć za pomocą reguł Cutlera, a w przypadku innych metali toksycznych, które ulegają odkładaniu się w różnych tkankach, będzie trzeba opierać się na objawach i ewentualnych badaniach laboratoryjnych, które powinny wykazać różne zmiany charakterystyczne dla tych metali. Natomiast przy zaburzonym transporcie mineralnym większość elementów, włącznie z metalami toksycznymi jest w większości niewiarygodna i szukamy wtedy pewnych charakterystycznych zmian, co wymaga nie tylko wiedzy, ale również pewnego doświadczenia.

Podczas interpretacji wyników analizy pierwiastkowej włosów, w pierwszej kolejności sprawdzamy, czy transport mineralny jest prawidłowy czy zaburzony, a posłużą nam do tego niżej opisane tzw. counting rules, czyli reguły liczenia. Następnie przechodzi się do interpretacji poziomów metali ciężkich, interpretacji stosunków części niezbędnych elementów i innych oraz pojedynczej ich interpretacji. Poziom niektórych z nich umożliwia nam określenie, które z metali toksycznych mogą stanowić problem, nawet mimo zaburzonego transportu mineralnego. Możemy wtedy poszukać również charakterystycznych zjawisk związanych z zatruciem rtęcią np. odkładania się pewnych metali toksycznych np. aluminium, antymonu arsenu, cyny, niklu, srebra czy tytanu i warto to sobie zapamiętać, ponieważ zjawisko to występuje u większości osób. Odkładać mogą się również inne metale i zależy to od indywidualnych predyspozycji np. genów.

Początkowo chciałem dokładnie opisać cały proces interpretacji, ale w trakcie zrozumiałem, że ilość materiału jest zbyt duża i mało kto by to przeczytał, a nawet po zapoznaniu się z tymi informacjami, ich odpowiednie zastosowanie wciąż wymaga doświadczenia. Ponadto opisanie tego wszystkiego zajęłoby mi przynajmniej kilka miesięcy pracy w pełnym wymiarze godzin, dlatego zaniechałem pomysłu. Jeśli kiedyś zainteresowanie tym będzie wystarczająco duże to być może wrócę do tego pomysłu, ale bardziej w formie książki, która umożliwiłaby czytelnikowi zdobycie również niezbędnej wiedzy dzięki opisowi interpretacji prawdziwych przypadków. Na dzień dzisiejszy postanowiłem ograniczyć się do opisu reguł, które każdy może z łatwością wykorzystać do interpretacji własnego wyniku i stwierdzić, czy zatrucie rtęcią lub innymi metalami toksycznymi stanowi problem w przypadku danej osoby i podjąć decyzję o ewentualnej chelatacji.

Zakresy referencyjne

Badanie wykonywane przez Doctor’s Data oraz The Great Plains Laboratory określały swoje wartości referencyjne na przestrzeni kilkudziesięciu lat doświadczeń. Biorą one pod uwagę wiek i płeć, dzięki czemu są dokładniejsze i odpowiednie również dla dzieci. Różne laboratoria mają różne zakresy referencyjne. W związku z tym reguły, które zostały tu opisane odnoszą się do badań wykonywanych przez Doctor’s Data oraz The Great Plains Laboratory.

Gdzie można zrobić analizę pierwiastkową włosów?

Jeśli chcesz, aby Twoje wyniki były przydatne z perspektywy interpretacji ich według reguł liczenia Cutlera, muszą zostać wykonane w laboratorium Doctor’s Data lub Great Plains Laboratory. Badania wykonane w innych laboratoriach jak np. Biomolu, będą w tym przypadku praktycznie bezużyteczne. Cen takiego badania wynosi około 400-500zł.
W momencie pisania tego artykułu analizę pierwiastkową włosów można wykonać w:

USA
http://www.holisticheal.com/hair-elements-test.html (nie przyjmują włosów łonowych)
https://www.directlabs.com/ (nazwa badania to: Hair Toxic & Essential Elements-Doctor’s Data Kit.)
https://www.greatplainslaboratory.com/metals-hair-test/

UK
https://regeneruslabs.com/

Polska (włosy trafiają do USA i badane są przez laboratorium Doctor’s Data, nie wiem, czy przyjmują włosy łonowe)
http://drcubala.com/ (cenowo bardzo podobnie jak w HolisticHeal)
http://www.genom.com.pl/ (ponoć drogo)

Nie mam kompletnie żadnych korzyści z polecania tych miejsc. Polecam je, ponieważ zostały sprawdzone przez wiele osób. Osobiście swoje badanie wykonywałem za pośrednictwem HolisticHeal.

Testy wykonywane w innych laboratoriach mają inne wartości referencyjne i opisane w tym artykule reguły nie są przeznaczone do ich interpretacji.

Reguły interpretacji analizy pierwiastkowej włosów – reguły liczenia (counting rules)

Nasz wynik składa się z trzech tabel: TOXIC METALS, która zawiera metalie ciężkie oraz lekkie, ESSENTIAL AND OTHER ELEMENS, która zawiera pierwiastki niezbędne i inne oraz SPECIMEN DATA/RATIOS, która zawiera informacje o próbce oraz stosunki kilku pierwiastków względem siebie.

Wszystkie reguły wyliczamy z dolnej tabeli – „ESSENTIAL AND OTHER ELEMENTS”

Reguła 1

Policz ile wyników przekracza sam środek skali, czyli 50-ty centyl w prawą stronę. Jeśli ich liczba wynosi 5 lub mniej, wyniki wskazują na zaburzenia transportu mineralnego.

Na wyniku zaznaczone zostały wszystkie elementy wykraczające poza 50-ty centyl i jest ich 11, a więc reguła 1 nie została spełniona.

Jeśli jakiś element znajduje się idealnie na środku i nie przechyla w żadną ze stron to możesz go w ogóle nie policzyć lub jeśli chcesz być dokładnym to liczyć jako 0,5 dla reguły pierwszej i drugiej.

WAŻNE: Reguła ta może zostać spełniona u zdrowych kobiet, które są w ciąży i/lub w okresie laktacji, zwłaszcza, gdy są na diecie wegetariańskiej. W takim wypadku wyniki nie będą dokładne i wiarygodne. U wegetarian nie ma problemów z dokładnością analizy, zmiany pojawią się tylko w okresie ciąży i laktacji.

UWAGA: jeśli reguła pierwsza została spełniona to elementy potencjalnie toksyczne, których poziom jest bardzo podwyższony, mogą stanowić rzeczywisty problem. Istnieje również możliwość, że mamy problem z elementem toksycznym, którego poziom nie jest wysoki.

Reguła 2

Teraz liczymy elementy, które przekroczyły 50-ty centyl w drugą stronę, czyli w lewo. Jeśli ich liczba wynosi 5 lub mniej, to reguła została spełniona i wskazuje na zaburzony transport mineralny.

Na wyniku mamy 8 elementów, które przekroczyły 50-ty centyl, a więc wynik ten nie spełnia reguły 2.

UWAGA: Jeśli druga reguła została spełniona to elementy potencjalnie toksyczne, których poziom jest bardzo podwyższony, prawdopodobnie nie mają żadnego znaczenia. Chyba, że ich/jego poziom jest znacznie wyższy niż jakiegokolwiek innego elementu z wykresu „ESSENTIAL AND OTHER ELEMENTS”.

Reguła 3

Policz wszystkie elementy po obu stronach, które zachodzą na skrajne czerwone pola. Jeśli jest ich 4 lub więcej to reguła jest spełniona, a wynik wskazuje na zaburzony transport mineralny.

Na naszym wyniku tylko jeden element zachodzi na czerwone pole, a więc reguła nie została spełniona.

UWAGA: jeśli reguła 3 lub 4 została spełniona, to elementy potencjalnie toksyczne, których poziom jest bardzo podwyższony mogą, lecz nie muszą mieć większego znaczenia. Istnieje również możliwość, że mamy problem z elementem toksycznym, którego poziom nie jest podwyższony.

Reguła 4

Policz wszystkie elementy po obu stronach, które znajdują się na białym i zielonym polu. Jeśli ich liczba wynosi 11 lub mniej to reguła została spełniona i wskazuje na zaburzony transport mineralny.

Na naszym wyniku mamy tych elementów 14, a więc reguła nie została spełniona.

Reguła 5

Piąta reguła jest stosowana, gdy żadna z pozostałych 4 nie została spełniona. Wtedy patrzymy, czy jakiekolwiek dwie z powyższych reguł są bardzo bliskie spełnienia, np. jakiś element był na granicy spełnienia w przypadku dwóch reguł. Jeśli tak to wynik wskazuje na zaburzony transport mineralny. Jeśli jednak jakakolwiek reguła została spełniona, 5 reguła nie ma znaczenia i po prostu ją pomijamy.

Na naszym wyniku żadna reguła nie była blisko spełnienia, a więc 5 reguła również nie została spełniona.

UWAGA: jeśli reguła 5 jest spełniona, to wszystkie informacje wymienione w powyższych uwagach pod regułami, mają nieco mniejsze znaczenie i wymagają odpowiedniej interpretacji.

WAŻNE: niespełnienie żadnej reguły nie oznacza, że nie jesteśmy zatruci rtęcią. Zdarzają się osoby, których wyniki analizy pierwiastkowej włosów nie spełniają reguł, a mimo to, osoby te cierpią z powodu zatrucia, jednakże są to rzadkie przypadki.

Jeśli którakolwiek z reguł została spełniona, wynik wskazuje na zaburzony transport mineralny, którego przyczyną jest zatrucie rtęcią. Spełnienie choćby jednej reguły daje nam 97.5% prawdopodobieństwa, że coś zaburza nasz transport mineralny i 2,5% szansy na to, że wynik ten jest przypadkowy.

Spełnienie więcej niż 1 reguły nie oznacza, że w Twoim organizmie jest więcej rtęci niż gdybyś spełnił 2 reguły. W teorii jednocześnie mogą być spełnione maksymalnie 3 reguły.

Nasz wynik nie spełnił żadnej reguły, a więc tabelka TOXIC METALS oraz ESSENTIAL AND OTHER METALS są wiarygodne i stanowią dla nas ważne i przydatne źródło informacji. Mimo braku spełnienia reguł, na wyniku można zaobserwować charakterystyczne zjawisko dla zatrucia rtęcią, czyli retencje pewnych metali toksycznych – aluminum, antymonu, arsenu, niklu, srebra i cyny o czym wcześniej wspominałem choć jest ona jeszcze mała. Ponadto mamy nieco podniesiony poziom rtęci co oznacza, że musieliśmy mieć z nią kontakt w ciągu ostatnich kilku miesięcy i potwierdza to nasze przypuszczenia oparte na zjawisku retencji, że mimo niespełnienia żadnej z reguł, zatrucie rtęcią powoli może zacząć stanowić problemem. Prawdopodobne jest, że z czasem będzie postępować i nasz wynik w końcu zacznie spełniać którąś z reguł. W przypadku tego wyniku niezmiernie ważny jest wywiad.

Co zrobić, gdy Twoja analiza pierwiastkowa włosów nie spełnia żadnej reguły?

Nie spełnienie żadnej z reguł oraz brak wysokiego poziomu rtęci we włosach nie zawsze oznacza, że nie jesteśmy zatruci rtęcią. Są dwie możliwości. Transport mineralny nie jest jeszcze na tyle zaburzony, aby było to widoczne w analizie pierwiastkowej włosów oraz  jeśli rtęć odłożyła się w większości w mózgu jak ma to miejsce przy zatruciu parami rtęci. Dlatego nie zawsze brak spełnionych reguł oraz niski poziom rtęci w wyniku oznacza, że wszystko jest ok. Jeśli wynik nie spełnił żadnej reguły, tak jak w przypadku naszego wyniku to konieczna jest interpretacja poziomów elementów z pierwszej i drugiej tabeli. Taka interpretacji wymaga najwięcej wiedzy i doświadczenia. Nie mniej, jeśli żadna reguła nie została spełniona i żaden element z tabeli TOXIC METALS nie wykroczył na czerwone pole to najczęściej przyczyną problemów danej osoby nie jest zatrucie metalami.

Poniżej zamieszczam tabelki, które przedstawiają trafność wskazania dla danego elementu przy prawidłowym i zaburzonym transporcie mineralnym.

X – Nie odzwierciedla poziomu w organizmie, * ale ma znaczenie dla interpretacji pod kontem pewnych zaburzeń
O – Poruszą się w kierunku przeciwnym do zawartości w organizmie
L – Jego poziom jest niski
H – Jego poziom jest wysoki
U – Uważany jest za wiarygodny
R – Dobrze odzwierciedla jego zawartość w organizmie
* – Nie jest regułą bezwzględną i wymaga odpowiedniej interpretacji
? – Nie wiadomo, ale ma znaczenie dla interpretacji poziomu innych pierwiastków