Objawy zatrucia rtęcią, jej formy oraz źródła

Zatrucie rtęcią jest znacznie częstsze niż mogłoby się wydawać. Niestety różnorodność objawów przy zatruciu przewlekłym jest niezwykle duża, dlatego bardzo łatwo pomylić je z wieloma chorobami. Poznaj listę chorób, które może imitować i dowiedz się, czy jesteś nią zatruty.

W medycynie, objawy związane ze sferą emocjonalną określane są jako Eretyzm (erethismus mercurialis), nazywany również chorobą szalonych kapeluszników. Są to charakterystyczne zmiany emocjonalne, które pojawiają się na wczesnym etapie zatrucia rtęcią i często poprzedzają objawy fizyczne. Do objawow tych należą m.in.: nadmierna nieśmiałość w obecności innych, pobudliwość, bezsenność, bóle głowy, depresja, otępienie, zespół przewlekłego zmęczenia, nadwrażliwość i rzadko halucynacje.

Bardzo wartościowym źródłem informacji na temat objawów zatrucia rtęcią są również starsze podręczniki medyczne, w których informacje były oparte bardziej na doświadczeniach niż badaniach. Przykładowo podręcznik „Cecil Textbook of Medicine” (wyd. 7), wymienia takie objawy jak: drżenie gałek ocznych, warg, języka, palców oraz kończyn. Początkowo objawy te mają umiarkowane nasilenie, z czasem mogą stać się bardzo silne i mogą im towarzyszyć ciężkie do powstrzymania skurcze. Opis ten powstał na podstawie obserwacji osób, które zawodowo były narażone w tamtych latach na zatrucie rtęcią.

Obraz i nasilenie objawów zatrucia rtęcią różni się w zależności od jej formy oraz czasu ekspozycji na nią, jednak my dla uproszczenia skupimy się na aspekcie czasowym.

Ostre i przewlekłe zatrucie rtęcią

Ostre zatrucie rtęcią daje bardzo wyraźne objawy fizyczne i psychiczne. Natomiast przewlekłe zatrucie daje początkowo objawy psychiczne, często występują również objawy ze strony układu odpornościowego i pokarmowego, a czasem również ze strony układu nerwowego, zarówno obwodowego jak i ośrodkowego. Ich nasilenie zalezy od czasu ekspozycji, rodzaju i wielkości. Z czasem pojawiają się również zaburzenia metabolizmu wątroby i rzadziej problemy endokrynne.

Początkowo objawy przewlekłego zatrucia rtęcią dotyczą głównie ośrodkowego układu nerwowego. Dopiero z czasem pojawiają się problemy z układem odpornościowym oraz pokarmowym, którym towarzyszą zaburzenia metaboliczne wątroby. Ze względu na ogromne spektrum objawów zatrucia przewlekłego, nie jest możliwe określenie jego charakteystycznego obrazu. Objawy mogą być wręcz niezauważalne, aż po kompletną niepełnosprawność.

Objawy pojawiają się i znikają, a im bardziej ktoś jest zatruty, tym częściej będą one wracały oraz będą coraz silniejsze. Można przez lata normalnie funkcjonować, doświadczając jedynie krótkich okresów nasilenia objawów, podczas których wszystko będzie dla nas trudne lub kompletnie bezproduktywne. Wraz z postępem zatrucia, okresy produktywności skracają się, a przerwy pomiędzy nimi oraz okresy „beznadziejne” wydłużają.

Przykładowy opis przebiegu przewlekłego zatrucia rtęcią

Zatrucie postępuje powoli, na początku pojawiają się nieznaczne zaburzenia np. popołudniowa senność, problemy ze wstawaniem i pobudzenie wieczorem. Pojawia się zmęczenie, niewyspanie, okresowe problemy z pamięcią i/lub koncentracją. Mówimy sobie, że mamy „po prostu gorsze dni”. Wraz z upływem czasu dni tych jest coraz więcej, mogą pojawić się różne alergie, czy nietolerancje pokarmowe. Zmęczenie postępuje, pogłębiają się problemy ze snem i powoli pojawiają się pierwsze oznaki depresji. Okresy w miarę normalnego samopoczucia są coraz krótsze i jest ich coraz mniej. Zachowanie danej osoby zaczyna się zmieniać. Staje się nerwowa, wrażliwa i przesadnie reaguje na słowa innych. Zaczyna odbierać je jako krytykę i staje się coraz bardziej nieśmiała. Uczucie napięcia pogłębia się i mogą pojawić się zaburzenia lękowe. Może również pojawić się nadwrażliwość na bodźce np. dźwięk, dotyk, światło, smak itp. Wycofanie społeczne przerywają okresy, podczas których pojawia się chęć na spotkania ze znajomymi lub rodziną oraz chęć na długie rozmowy. Wraz z pogorszeniem się samopoczucia fizycznego i psychicznego, życie towarzyskie staje się zbyt wymagające, a więzi rozluźniają się i zanikają. Zmartwienia i obawy stają się dominującymi myślami. Zanika motywacja i radość życia. Uczucie lęku, smutku i bezradności staje się codziennością. Pozornie błahe problemy stają się przeszkodami nie do pokonania. Nawet najprostsza czynność staje się niezwykle wymagająca. Objawy zaczynają dominować nad życiem codziennym. Normalne funkcjonowanie jest niezwykle trudne lub w ogóle przestało być możliwe. Uczucie ciągłego zmęczenia jest wykańczające, a byle „pierdoła” wytrąca z równowagi i dołuje. Osoba, która niegdyś była pełna energii i miała bystry umysł, staje się cieniem dawnego siebie. Zdrowie fizyczne również się pogarsza. Objawy fizyczne mogą być pierwsze, ale równie dobrze to objawy psychiczne mogą poprzedzać te fizyczne, lub mogą iść razem w parze od samego początku.

To jedynie bardzo krótki i przykładowy opis. Przebieg zatrucia może być inny, objawów może być cała masa lub zaledwie kilka. Poniżej sporządziłem listę objawów, które może wywołać zatrucie rtęcią. W zależności od wielu czynników, można doświadczyć zaledwie kilku, jak i większości z nich. Jeśli chorujesz przewlekle na jakąś, a zwłaszcza kilka chorób fizycznych, czy psychicznych, które mogą być wynikiem zatrucia rtęcią, a stan Twojego zdrowia nie poprawia się mimo leczenia to warto sprawdzić, czy to właśnie ona nie jest przyczyną twoich problemów. Miedź jest jedynym metalem, który wywołuje niemal te same objawy co rtęć i odróżnienia tych dwóch zatruć na podstawie samych objawów jest niemożliwe,

Jedynym sensownym badaniem, które można wykonać w celu potwierdzeni zatrucią rtęcią jak i innymi metalami ciężkimi oraz lekkimi jest analiza pierwiastkowa włosów. Informacje na temat interpertacji wyników tej analizy znajdziesz tutaj.

O tym, czy warto wykonać to badanie zadecyduj sam. Zapoznaj się z poniższą listą części objawów, które towarzyszą zatruciu rtęcią i miej na uwadzę, że istnieją również inne metale ciężkie oraz lekkie, które również wywołują rożne problemy zdrowotne i wykazują działanie agonistyczne (wzmacniające) względem siebie. Sam najlepiej będziesz w stanie ocenić w jak dużej mierze problem ten może dotyczyć Ciebie.

Objawy fizyczne zatrucia rtęcią

• Akrodynia
• Astma
• Bezsenność
• Biegunki i zaparcia na zmianę
• Bóle zatok
• Brzydki zapach ciała przypominający siarę
• Chęć na słodkie
• Choroba Alzheimera
• Chwiejące się zęby
• Ciągłe uczucie głodu
• Cukrzyca
• Częste oddawanie moczu również ze wstawaniem w nocy
• Drętwienie dłoni, stóp oraz okolicy ust
• Drżenie mięśni w tym powiek
• Duszności
• Dysbioza jelit
• Dzwonienie w uszach
• Gąbczaste, cofnięte i łatwo krwawiące dziąsła
• Grzybica stóp (przy paznokciach)
• Hashimoto
• Hipoglikemia
• Hipogonadyzm
• Insulinooporność
• Kłujący ból jajników
• Łatwe pocenie się lub brak potu
• Łatwe powstawanie siniaków
• Mniej intensywny kolor włosów
• Mrowienie, kłucie w kończynach
• Nadmierne wytwarzanie śliny
• Nadwrażliwość na światło
• Niedoczynność nadnerczy
• Niedoczynność tarczycy
• Niedokrwistość (anemia)
• Niewyraźne widzenie oddalonych przedmiotów, a z czasem również bliskich
• Nieznaczna utrata słuchu
• Niski poziom neutrofili (neutropenia)
• Niskie ciśnienie krwi
• Nudności
• Niewydolnść nerek
• Obfite i bolesne menstruacje
• Obniżenie lub brak popędu płciowego
• Obniżona krzepliwość krwi
• Obniżona tolerancja na temperaturę
• Obrzęk twarzy i/lub nóg
• Osłabienie mięśni poruszających gałkę oczną
• Padaczka, epilepsja (napady małe oraz toniczno-kloniczne
• Parkinson
• Poty nocne
• Problem z ostrym widzeniem na odległość
• Problemy z metabolizmem alkoholu skutkujące złym samopoczuciem po małych jego ilościach
• Przerost drożdżaków candida
• Przyśpieszone bicie serca (tachykardia)
• Reumatoidalne zapalenie stawów
• Słaba koordynacja ruchowa
• Sucha i łuszcząca się skóra na i zwłaszcza za kostkami
• Sucha skóra
• Suche, cienkie, łamliwe i matowe włosy
• Suchość w ustach za dnia
• Toczeń
• Trudność ze zrozumieniem i interpretacją dźwięków
• Uczucie niepełnego wypróżnienia
• Uczucie słabości w ramionach
• Uczucie zmęczenia 2-3 godziny po posiłku
• Utrata apetytu
• Utrata wagi
• Wahania temperatury ciała
• Widzenie peryferyjne w najcięższych przypadkach zostaje ograniczone
• Wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna
• Wolniej rosnące włosy
• Wyjątkowo brzydki oddech
• Zaburzenia immunologiczne – osłabienia układu odpornościowego, alergie, choroby autoimmunologiczne
• Zaburzenia percepcji kolorów
• Zaburzenia powonienia
• Zaburzone cykle dobowe, najczęściej spanie do południa i siedzenie do późnej nocy, rzadziej na odwrót
• Zaburzony transport mineralny
• Zimne dłonie i stopy, mogą stać się lodowate nagle i dodatkowo pocić, a nawet możliwa jest utrata czucia lub mrowienie, kłucie

Objawy psychiczne zatrucia rtęcią

• Brak motywacji
• Brak pewności siebie
• Brak snów lub sny czarno-białe
• Chwiejność emocjonalna
• Ciągłe obawy
• Depersonalizacja
• Depresja
• Derealizacja
• Halucynacje
• Kłótliwość
• Melancholia
• Nadinterpretacja, odbieranie słów innych jako krytykę
• Nadwrażliwość na krytykę
• Nerwowość
• Nieustanne zamartwianie się
• Pobudzenie
• Problemy z koncentracją
• Problemy z logicznym myśleniem
• Problemy z pamięcią krótkotrwałą
• Problemy z podejmowaniem decyzji
• Schizofrenia
• Spadek inteligencji
• Uczucie bezradności
• Uczucie lęku, strachu, napięcia
• Unikanie ludzi i wycofanie z życia społecznego
• Utrata nadziei
• Wstydliwość
• Zaburzenia afektywne dwubiegunowe
• Zmęczenie
• Zobojętnienie

Sporo prawda? A lista ta daleka jest od pełnej, ponieważ rtęć może dawać setki objawów…

Rtęć organiczna i nieorganiczna

Z perspektywy toksykologicznej istotne są przede wszystkim formy organiczne i w mniejszym stopniu nieorganiczne. Za bardziej szkodliwe uznaje się formy organiczne np. metylortęć, dimetylortęć, etylortęć, fenylortęć, alkoksyalkilortęć czy alkilortęć. Jednak niebawem przekonasz się, że to nie do końca takie proste. Zarówno do form organicznych jak i nieorganicznych należą różne związki rtęci, jedne z nich są mniej szkodliwe, a drugiej bardziej i zależy to od ich właściwości chemicznych. Chodzi o to, że Istotnymi czynnikami jest zarówno forma rtęci, a więc jej właściwości chemiczne oraz droga, którą dostanie się do organizmu.

Przykładowo rtęć metaliczna (ta srebrna rtęć rozpadająca się na kuleczki) jest rozpuszczalna w tłuszczach, ale słabo wchłania się z układu pokarmowego – w 3-15%. Jednakże z łatwością paruje już w temperaturze pokojowej, a pary te bardzo łatwo wchłaniają się przez płuca – do 90% i bez problemu trafiają do mózgu. Różne formy powodują różne objawy, przykładowo przy zatruciu związkami fenylortęci i alkoksyalkilortęci najprawdopodobniej pojawią się problemy ze strony układu pokarmowego oraz uszkodzenie nerek, ponieważ z łatwością wchłaniają się z układu pokarmowego. Wspomniana wyżej rtęć metaliczna, której opary z łatwością wchłaniają się przez płuca i łatwo trafia do mózgu, da objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Wszystko zależy od tego, jak dana forma dostanie się do organizmu oraz czy może przekroczyć barierę krew-mózg i czy jest stabilna.

Generalnie formy nieorganiczne słabo lub niemal wcale nie wchłaniają się z układu pokarmowego i nie przekraczają bariery krew-mózg. Ponadto, aby były szkodliwe muszą być również stabilne. Formy organiczne z łatwością wchłaniają się z układu pokarmowego i bez problemu przekraczają barierę krew-mózg. Ostatecznie to nie forma organiczna lecz nieorganiczna jest szkodliwa, ponieważ jest katalizatorem procesów oksydacji. Forma organiczna rtęci ulega procesowi utleniania w organizmach ssaków do formy nieorganicznej, która jest szkodliwa. Dlatego objawy zatrucia często pojawiają się dopiero po latach od ekspozycji. Cała uwaga została skupiona wokół form organicznych ze względu na ich łatwe przyswajanie z układu pokarmowego oraz przekraczanie bariery krew-mózg. Gdy ta forma rtęci dostanie się np. do naszego mózgu, ulega procesowi utleniania i przekształca się do formy nieorganicznej, która nie może zostać usunięta z mózgu, ponieważ nie ma właściwości lipofilowych, czyli jest rozpuszczalna jedynie w wodzie.

Główną formą występującą w rybach jest metylortęć. W naturze powstaje z form nieorganicznych za sprawą działalności drobnoustrojów. Jest to forma organiczna i przeważa u ryb ze względu na proces metylacji, któremu zostaje poddana przez ich organizm. I właśnie dlatego ryby nie cierpią z powodu zatrucia rtęcią w takim stopniu jak ludzie. Ssaki, a w tym ludzie nie posiadają enzymów potrzebnych do przeprowadzenia tego procesu. Czasami można trafić na spór dotyczący tego, która z form jest gorsza. Ogólnie przyjęło się, że to pewne formy organiczne są bardziej toksyczne niż nieorganiczne, natomiast fakty są takie, że obie formy są szkodliwe. Teraz wiesz już dlaczego.

Przykładowe źródła rtęci

• Ryby
• Środek dezynfekujący merbromin
• Krople do oczu
• Płyny do soczewek (nie wiem jak jest teraz)
• Spreje do nosa
• Roztwory do plukania oczu
• Zawiesiny do płukania uszu
• Maści na hemoroidy
• Zastrzyki z testosteronem
• Szczepionki (mogą zawierać nawet do 0,1% tiomersalu i nie musi być wymieniony w składzie przy „ilościach pomijalnych”)
• Płyny odczulające
• Spłonki
• Detonatory
• Środki przeciwgrzybicze
• Insektycydy
• Herbicydy
• Kalomel
• Cynober
• Rtęć metaliczna
• Różne stopy metalu np. amalgamaty (w 50%!)
• Termometry
• Barometry
• Ciśnieniomierze (te stare)
• Lampy rtęciowe i opalające
• Niektóre baterie guzikowe
• Termostaty w starych ekspresach do kawy i suszarkach

Oczywiście to nie wszystkie źródła. Występowanie rtęci jest naprawę powszechniejsze niż mogłoby się wydawać i można ją znaleźć niemal w każdym domu, choćby w żarówkach energooszczędnych. Skażenie gleby i mórz również jest coraz większe mimo wprowadzonych restrykcji odnośnie jej wykorzystania. Rtęć występuje normalnie w naturze. Rocznie około 30,000-50,000 ton rtęci trafia do atmosfery na skutek jej odgazowania ze skorupy ziemskiej oraz oceanów. Natomiast każdego roku w wyniku działalności człowieka do środowiska naturalnego trafia około 20,000 ton. Jej produkcja dla użytku komercyjnego spada od ponad 20 lat właśnie ze względu na jej ogromną toksyczność.